qalxmaq
阿塞拜疆语
| 其他字母 | |
|---|---|
| 西里尔字母 | галхмаг |
| 拉丁字母 | qalxmaq |
| 波斯-阿拉伯字母 | قالخماق |
词源
同源词
古回鹘语 [script needed] (kalı-, “升到空中”), 喀喇汗语 [script needed] (kalɨ̄māk, “跳跃”), 土耳其语 kalkmak (“上升”), 巴什基尔语 ҡалҡыу (qalqïw, “升起”), 哈萨克语 қалқу (qalqw, “升”), 吉尔吉斯语 калкуу (kalkuu, “飘浮”), 南阿尔泰语 калыыр (kalïïr, “跳跃”), 鞑靼语 калку (qalku, “升起”), 土库曼语 galkmak (“升起”), 图瓦语 халыыр (halıır, “跳,跑”), 乌兹别克语 qalqmoq (“升起,跳,肿”), 雅库特语 кылый (kılıy, “单脚跳”)
发音
动词
qalxmaq
- (不及物) 站起
- 2004,Vüsal Hüseynzadə,“Dərinliklərə səfər”,出自 Peyğəmbərlərin həyatı[1],Faiz,翻译自Kamal al-Haydari的作品, Dənizdə, 页号104:
- Saleh birdən ayağa qalxdı və barmağını dağın bir nöqtəsinə tərəf uzatdı
- Saleh 突然站起来,用手指著山顶。
- (不及物) 向上,垂直移动
- 2011年4月9日, Kayzen.az[2]:
- Lakin növbəti mərtəbəyə qalxmaq istəyi ona burda dayanmağa imkan vermədi və o, altıncı mərtəbəyə qalxdı
- 但是,想上到第六层的渴望没有让她停在这里,她上到了第六层。
- evin damına qalxmaq. ― 上屋顶
- 反义词: düşmək
- (不及物) 登上
- (不及物) (从生病的状态)恢复,痊愈
- Qoca kişinin ürəyi zəif idi, daha qalxası deyildi. ― 老人心脏不好,可能没法再恢复了。
- 近义词: sağalmaq
- 反义词: xəstələmək、pisləşmək
- (不及物) 增加
- Xəstənin bədən hərarəti qalxır.
- 病人的体温上升。
- Xəstə uşağın qızdırması qalxdı.
- 患儿发烧了。
- Buralarda havanın istiliyi 25 dərəcədən yuxarı qalxmır, yay vaxtı belə.
- 夏天,这里的气温也不会超过25度。
- (不及物, 比喻) 抵抗,反抗,争取
- Müharibənin ən qızğın çağında, şəhərin əhalisi onun müdafiəsinə qalxdılar.
- 战争最紧张的时候,城内人民都起来抵抗。
- 1916 ildə İrlandiya xalqı ölkəsinin Britaniya işğalına qarşı qalxmışdı.
- 1916年,爱尔兰人民起义反抗英国统治。
- Geniş xalq kütlələri xaricə ucuz gəlib getmək imkanı əldə etmək uğrunda mübarəzəyə qalxacaqdır.
- 许多人都争取拿到低价出国的名额。
- Qardaş qardaşa qarşı qalxacaq.
- 兄弟阋墙
- (不及物) 起飞
- Təyyarə qalxanda, mən artıq yuxuya getmişdim.
- 飞机起飞的时候,我已经睡着了。
- 反义词: enmək (“降落”)
- (不及物) 涨价
- Benzin yenə qalxdı.
- 油价又涨了。
- 近义词: bahalaşmaq
- 反义词: düşmək、ucuzlaşmaq
- (不及物) 突然开始
- 2004,Kamal al-Haydari,“Dərinliklərə səfər”,出自 Peyğəmbərlərin həyatı[3],Faiz,翻译自Vüsal Hüseynzadə的作品, Dənizdə, 页号104:
- Dənizin ortasına çatdıqda isə güclü küləklər əsdi və dalğalar qalxdı.
- 到海中间的时候,狂风大作,波涛汹涌。
- Birdən-birə külək qalxdı.
- 突然起了一阵风。
- Siyasətçi otağa girdikdən sonra elə səs-küy qalxdı ki, heç nə eşitmək olmurdu.
- 政治家进来的时候,房间里起了一阵很大的噪声,什么都听不见。
变位
qalxmaq的变位
| 肯定 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 主语非过去分词 | qalxan | |||||||
| 主语过去分词 | qalxmış | |||||||
| 主语将来确定分词 | qalxacaq | |||||||
| 非主语分词 | (mənim +) qalxdığım | (sənin +) qalxdığın | (属施 +) qalxdığı | (bizim +) qalxdığımız | (sizin +) qalxdığınız | (属施 +) qalxdığı 或 qalxdıqları | ||
| qalxıb | ||||||||
| 一般时间分词 | qalxanda | |||||||
| 强化分词 | qalxdıqca | |||||||
| 特定时间分词 | qalxarkən | |||||||
| 情态分词 | qalxaraq | |||||||
| 不定式 | qalxmaq | |||||||
| 单数 | 复数 | |||||||
| 第一 | 第二 | 第三 | 第一 | 第二 | 第三 | |||
| 直陈 | 现在 | 一般 | qalxıram | qalxırsan | qalxır | qalxırıq | qalxırsınız | qalxırlar |
| 完成1 | qalxmışam | qalxmısan, qalxmışsan* |
qalxmışdır | qalxmışıq | qalxmısınız, qalxmışsınız* |
qalxmışlar | ||
| 完成2 | – | qalxıbsan | qalxıb(dır) | – | qalxıbsınız | qalxıb(dır)lar | ||
| 过去 | 一般 | qalxdım | qalxdın | qalxdı | qalxdıq | qalxdınız | qalxdılar | |
| 连续 | qalxırdım | qalxırdın | qalxırdı | qalxırdıq | qalxırdınız | qalxırdılar | ||
| 完成 | qalxmışdım | qalxmışdın | qalxmışdı | qalxmışdıq | qalxmışdınız | qalxmışdılar | ||
| 将来 | 确定 | qalxacağam | qalxacaqsan | qalxacaq | qalxacağıq | qalxacaqsınız | qalxacaqlar | |
| 不定 | qalxaram | qalxarsan | qalxar | qalxarıq | qalxarsınız | qalxarlar | ||
| 过去将来 | 确定 | qalxacaqdım | qalxacaqdın | qalxacaqdı | qalxacaqdıq | qalxacaqdınız | qalxacaqdılar | |
| 不定 | qalxardım | qalxardın | qalxardı | qalxardıq | qalxardınız | qalxardılar | ||
| 条件 | 现在 | qalxsam | qalxsan | qalxsa | qalxsaq | qalxsanız | qalxsalar | |
| 过去 | qalxsaydım | qalxsaydın | qalxsaydı | qalxsaydıq | qalxsaydınız | qalxsaydılar | ||
| 虚拟 | qalxam | qalxasan | qalxa | qalxaq | qalxasınız | qalxalar | ||
| 劝励 | qalxasıyam | qalxasısan | qalxası | qalxasıyıq | qalxasısınız | qalxasılar | ||
| 强制 | 现在 | qalxmalıyam | qalxmalısan | qalxmalı | qalxmalıyıq | qalxmalısınız | qalxmalılar | |
| 过去 | qalxmalıydım | qalxmalıydın | qalxmalıydı | qalxmalıydıq | qalxmalıydınız | qalxmalıydılar | ||
| 证据 | 现在 | qalxırmışam | qalxırmışsan | qalxırmış | qalxırmışıq | qalxırmışsınız | qalxırmışlar | |
| 过去 | qalxıbmışam | qalxıbmışsan | qalxıbmış | qalxıbmışıq | qalxıbmışsınız | qalxıbmışlar | ||
| 祈使 | qalxım | qalx | qalxsın | qalxaq, qalxalım* |
qalxın | qalxsınlar | ||
| 否定 | ||||||||
| 主语非过去分词 | qalxmayan | |||||||
| 主语过去分词 | qalxmamış | |||||||
| 主语将来确定分词 | qalxmayacaq | |||||||
| 非主语分词 | (mənim +) qalxmadığım | (sənin +) qalxmadığın | (属施 +) qalxmadığı | (bizim +) qalxmadığımız | (sizin +) qalxmadığınız | (属施 +) qalxmadığı 或 qalxmadıqları | ||
| 动副词 | qalxmayıb | |||||||
| 一般时间分词 | qalxmayanda | |||||||
| 强化分词 | qalxmadıqca | |||||||
| 特定时间分词 | qalxmayarkən | |||||||
| 情态分词 | qalxmayaraq | |||||||
| 不定式 | qalxmamaq | |||||||
| 单数 | 复数 | |||||||
| 第一 | 第二 | 第三 | 第一 | 第二 | 第三 | |||
| 直陈 | 现在 | 一般 | qalxmıram | qalxmırsan | qalxmır | qalxmırıq | qalxmırsınız | qalxmırlar |
| 完成1 | qalxmamışam | qalxmamısan, qalxmamışsan* |
qalxmamış | qalxmamışıq | qalxmamısınız, qalxmamışsınız* |
qalxmamışlar | ||
| 完成2 | – | qalxmayıbsan | qalxmayıb(dır) | – | qalxmayıbsınız | qalxmayıb(dır)lar | ||
| 过去 | 一般 | qalxmadım | qalxmadın | qalxmadı | qalxmadıq | qalxmadınız | qalxmadılar | |
| 连续 | qalxmırdım | qalxmırdın | qalxmırdı | qalxmırdıq | qalxmırdınız | qalxmırdılar | ||
| 完成 | qalxmamışdım | qalxmamışdın | qalxmamışdı | qalxmamışdıq | qalxmamışdınız | qalxmamışdılar | ||
| 将来 | 确定 | qalxmayacağam | qalxmayacaqsan | qalxmayacaq | qalxmayacağıq | qalxmayacaqsınız | qalxmayacaqlar | |
| 不定 | qalxmaram | qalxmarsan, qalxmazsan |
qalxmaz | qalxmarıq | qalxmarsınız, qalxmazsınız | qalxmazlar | ||
| 过去将来 | 确定 | qalxmayacaqdım | qalxmayacaqdın | qalxmayacaqdı | qalxmayacaqdıq | qalxmayacaqdınız | qalxmayacaqdılar | |
| 不定 | qalxmazdım | qalxmazdın | qalxmazdı | qalxmazdıq | qalxmazdınız | qalxmazdılar | ||
| 条件 | 现在 | qalxmasam | qalxmasan | qalxmasa | qalxmasaq | qalxmasanız | qalxmasalar | |
| 过去 | qalxmasaydım | qalxmasaydın | qalxmasaydı | qalxmasaydıq | qalxmasaydınız | qalxmasaydılar | ||
| 虚拟 | qalxmayam | qalxmayasan | qalxmaya | qalxmayaq | qalxmayasınız | qalxmayalar | ||
| 劝励 | qalxmayasıyam | qalxmayasısan | qalxmayası | qalxmayasıyıq | qalxmayasısınız | qalxmayasılar | ||
| 强制 | 现在 | qalxmamalıyam | qalxmamalısan | qalxmamalı | qalxmamalıyıq | qalxmamalısınız | qalxmamalılar | |
| 过去 | qalxmamalıydım | qalxmamalıydın | qalxmamalıydı | qalxmamalıydıq | qalxmamalıydınız | qalxmamalıydılar | ||
| 证据 | 现在 | qalxmayırmışam | qalxmayırmışsan | qalxmayırmış | qalxmayırmışıq | qalxmayırmışsınız | qalxmayırmışlar | |
| 过去 | qalxmayıbmışam | qalxmayıbmışsan | qalxmayıbmış | qalxmayıbmışıq | qalxmayıbmışsınız | qalxmayıbmışlar | ||
| 祈使 | qalxmayım | qalxma | qalxmasın | qalxmayaq qalxmayalım* |
qalxmayın | qalxmasınlar | ||
| 潜在否定 | ||||||||
| 主语非过去分词 | qalxammayan | |||||||
| 主语将来确定分词 | qalxammayacaq | |||||||
| 非主语分词 | (mənim +) qalxammadığım | (sənin +) qalxammadığın | (属施 +) qalxammadığı | (bizim +) qalxammadığımız | (sizin +) qalxammadığınız | (属施 +) qalxammadığı 或 qalxammadıqları | ||
| 动副词 | qalxammayıb | |||||||
| 一般时间分词 | qalxammayanda | |||||||
| 强化分词 | qalxammadıqca | |||||||
| 特定时间分词 | qalxammayarkən | |||||||
| 情态分词 | qalxammayaraq | |||||||
| 不定式 | qalxammamaq | |||||||
| 单数 | 复数 | |||||||
| 第一 | 第二 | 第三 | 第一 | 第二 | 第三 | |||
| 直陈 | 现在 | 一般 | qalxammıram | qalxammırsan | qalxammır | qalxammırıq | qalxammırsınız | qalxammırlar |
| 完成1 | qalxammamışam | qalxammamısan, qalxammamışsan* |
qalxammamışdır | qalxammamışıq | qalxammamısınız, qalxammamışsınız* |
qalxammaşmılar | ||
| 完成2 | – | qalxammayıbsan | qalxammayıb(dır) | – | qalxammayıbsınız | qalxammayıb(dır)lar | ||
| 过去 | 一般 | qalxammadım | qalxammadın | qalxammadı | qalxammadıq | qalxammadınız | qalxammadılar | |
| 连续 | qalxammırdım | qalxammırdın | qalxammırdı | qalxammırdıq | qalxammırdınız | qalxammırdılır | ||
| 完成 | qalxammamışdım | qalxammamışdın | qalxammamışdı | qalxammamışdıq | qalxammamışdınız | qalxammamışdılar | ||
| 将来 | 确定 | qalxammayacağam | qalxammayacaqsan | qalxammayacaq | qalxammayacağıq | qalxammayacaqsınız | qalxammayacaqlar | |
| 不定 | qalxammaram | qalxammarsan, qalxammazsan |
qalxammaz | qalxammarıq | qalxammarsınız, qalxammazsınız |
qalxammazlar | ||
| 过去将来 | 确定 | qalxammayacaqdım | qalxammayacaqdın | qalxammayacaqdı | qalxammayacaqdıq | qalxammayacaqdınız | qalxammayacaqdılar | |
| 不定 | qalxammazdım | qalxammazdın | qalxammazdı | qalxammazdıq | qalxammazdınız | qalxammazdılar | ||
| 条件 | 现在 | qalxammasam | qalxammasan | qalxammasa | qalxammasaq | qalxammasanız | qalxammasalar | |
| 过去 | qalxammasaydım | qalxammasaydın | qalxammasaydı | qalxammasaydıq | qalxammasaydınız | qalxammasaydılar | ||
| 虚拟 | qalxammayam | qalxammayasan | qalxammaya | qalxammayaq | qalxammayasınız | qalxammayalar | ||
| 祈使 | qalxammayım | qalxamma | qalxammasın | qalxammayaq | qalxammayın | qalxammasınlar | ||
| 注:部分变位形式可能只是假设,并非每一种变位形式都确实存在。 | ||||||||
| * 旧式或高语域 | ||||||||
派生词
- qaldırmaq
- aradan qalxmaq
参考资料
- ↑ Starostin, Sergei; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg (2003), “*Kạl(ɨ)-”, Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill
